Upadek komunizmu i co dalej?
Transformacja ustrojowa w
krajach Europy Środkowej i Wschodniej stworzyła szansę na modernizację
społeczności romskiej w warunkach systemu demokratycznego. Politykę
asymilacji zastąpiono polityką integracji. Dzięki normom prawnym i
pomocy ze strony państw, Romowie mieli stać się pełnoprawnymi członkami
nowoczesnych społeczeństw obywatelskich, nie zatracając swojej
odrębności kulturowo–etnicznej. Proces ten trwa już niemal dwadzieścia
lat.
W większości przypadków Romowie nadal zmagają się z szeregiem
problemów takich jak niski poziom wykształcenia, wysokie bezrobocie,
marginalizacja, niski poziom zaufania społecznego, ograniczony dostęp do
rynku pracy, edukacji i usług, rasizm, ksenofobia, dyskryminacja.
Trzeba jednak obiektywnie przyznać, że sytuacja tej społeczności zmienia
się na lepsze. Systematycznie rośnie liczba dzieci uczęszczających do
szkół, coraz więcej Romów kontynuuje edukację na szczeblu średnim i
wyższym. Powstało wiele organizacji, instytucji i stowarzyszeń,
działających na rzecz społeczności romskiej. Stały się one fundamentem,
na którym wykształciła się warstwa nowej romskiej inteligencji. Liderzy
tych organizacji - aktywnie włączyli się w proces budowania
społeczeństwa obywatelskiego, walkę o ochronę praw człowieka bez względu
na pochodzenia etniczne, rasę, płeć i religię. Romowie dysponują coraz
lepiej wykształconymi kadrami świadomymi swego pochodzenia,
zaangażowanymi w życie publiczne oraz aktywnie działającymi na rzecz
rozwiązywania problemów romskich w Europie.
Wraz z procesem
integracji europejskiej i akcesją krajów Europy Środkowo–Wschodniej do
Unii Europejskiej, Romowie stali się największą mniejszością Europy.
Dotychczas problematyka romska była marginalizowana i miała charakter
lokalny. Obecnie sytuacja mniejszości romskiej wyszła poza dotychczasowe
wąskie ramy i stała się przedmiotem dyskusji na arenie międzynarodowej.
„Wielcy tego świata” dostrzegają potrzebę pomocy i działań na rzecz
mniejszości romskiej w skali globalnej. Unia Europejska jest szczególnie
zainteresowana promowaniem multikulturalizmu i wieloetniczności w myśl
hasła „Jedna wspólna, różnorodna Europa". Działania na rzecz ochrony
romskiego dziedzictwa kulturowego oraz pomoc społeczności romskiej w
sferze edukacji, dostępu do służby zdrowia, infrastruktury
sanitarno–mieszkaniowej, pracy, usług i dóbr kultury powinny w dłuższej
perspektywie przynieść wymierne rezultaty.