13.08.2014 przez mgr Stanisław Rydzoń
Przesłuchiwanie nieletniego świadka przez funkcjonariuszy Policji oraz sąd
W ostatnim okresie czasu zadzwoniła do mnie Romka z prośbą o wyjaśnienie podstaw prawnych do przesłuchania jej nieletniego syna przez funkcjonariuszy Policji. W związku z tą interwencją postanowiłem wyjaśnić kwestię przesłuchania nieletnich.
Na wstępie należy zauważyć, że przesłuchiwane mogą być nawet dzieci chodzące do przedszkola, stąd środki i forma przesłuchania winny być dostosowane do ich predyspozycji wynikających z wieku. Przesłuchiwanie nieletnich jest regulowane przez kilka ustaw ,m.in. przez Kodeks postępowania karnego, oraz ustawę z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2014 r. poz. 382):
Zgodnie z art. 1 par. 1 pkt 1 w/w ustawy jej przepisy stosuje się w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18.
Według zaś art . 177 par. 1 Kodeksu postępowania karnego „Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania.” Świadkiem więc może być każda osoba, zarówno dorosła jak i nieletnia.
Czynności przesłuchania nieletniego świadka przez funkcjonariuszy Policji podejmowane są w przypadkach niecierpiących zwłoki, przed formalnym wszczęciem postępowania przygotowawczego. Policja dokonuje tych czynności w przypadku, gdy zachodzi podejrzenie popełnienia przez nieletniego przestępstwa oraz gdy zachodzi potrzeba zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą. Czynności te prowadzone są w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania karnego, ale w sposób ograniczony, o czym stanowi art. 20 ustawy dnia 26 października 1982 r. Zgodnie z tym przepisem w sprawach nieletnich w zakresie zbierania, utrwalania i przeprowadzania dowodów przez Policję stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, ze zmianami przewidzianymi w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Ponieważ przesłuchanie nieletniego świadka podporządkowane jest przepisom Kpk, więc nie znajduje tutaj zastosowanie przepis art. 32f ustawy z dnia 26 października 1982 r. wymagający w trakcie dokonywania czynności przesłuchania nieletniego obecności jego rodziców lub opiekuna albo obrońcy. Należy zaznaczyć, że jest to zasada, co oznacza, iż decyzja, czy przesłuchanie nieletniego ma nastąpić w obecności osoby dorosłej należy do organu przesłuchującego (policjanta). Prawnicy uważają, że obecność dorosłego powinna stanowić regułę.
Inaczej wygląda sytuacja z przesłuchaniem pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat. Chodzi o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej oraz obyczajności , a także przeciwko rodzinie i opiece (art. 185a Kpk). W przypadku tych przestępstw taką osobę przesłuchuje się zasadniczo tylko raz na posiedzeniu sądu z udziałem biegłego psychologa, prokuratora, obrońcy, pełnomocnika pokrzywdzonego a także opiekuna ustawowego (np. rodzica). Przepis art. 185b Kpk mówi, że takie przesłuchanie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy zeznanie tej osoby może mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
Należy dodać, że od nieletniego (osoby od 13 do 17 lat) nie odbiera się przyrzeczenia o odpowiedzialności za fałszywe zeznania, gdyż takiej odpowiedzialności on nie ponosi. Nadto nieletni może odmówić zeznań lub uchylić się od odpowiedzi na pytanie.
Prawnik Mobilnego Centrum
/-/ mgr Stanisław Rydzoń
