24.11.2014 przez mgr Stanisław Rydzoń
Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Konstytucja
RP zawiera tylko jeden artykuł odnoszący się bezpośrednio do
mniejszości narodowych i etnicznych. Jest to art. 35, który brzmi:
„Art.
35 ust. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym
do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju
własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej
kultury.
Ust. 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do
tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji
służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w
rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.”
Z art.
35 Konstytucji wynika wprost, że przepis ten nie odnosi się do
wszelkiego rodzaju mniejszości, a tylko mniejszości wyróżnionych według
kryterium narodowego i (lub) etnicznego. Taki zapis nie oznacza, że
inne mniejszości (np. religijne, czy rasowe) nie cieszą się ochroną
konstytucyjną, następuje to jednak na podstawie innych ogólnych zasad
ustawy zasadniczej (np. art. 32 – zasady równości). Zdaniem twórców
Konstytucji mianem „mniejszości narodowych lub etnicznej” należy
określić taką grupę obywateli państwa, którzy odróżniają się od
dominującej części społeczeństwa świadomością swej przynależności
narodowej (lub etnicznej), czemu mogą towarzyszyć różnice w języku,
religii, obyczajach i ogólnie kulturze.
Art. 35 pełni trzy role w systemie konstytucyjnych przepisów o wolności i prawach jednostki:
1)
traktować go należy jaką jedną z zasad Konstytucji a także polityki
państwa wyrażając ej tolerancje i respektowanie mniejszości narodowych i
etnicznych;
2) jako podmiotowe wyznaczenie kręgu działania wolności i
praw, bo art. 35 tworzy odrębną kategorię podmiotów i nadaje im
szczególny status konstytucyjny a tym samym nakazuje traktować te
podmioty w sposób odmienny, stosownie do koncepcji uprzywilejowania
wyrównawczego;
3) przepis ten należy traktować jako wyrażenie
konkretnych praw podmiotowych, wyliczonych w ust. 1 (język, obyczaje ,
tradycja, kultura).
Taki zapis art. 35 oznacza, że poza wymienionymi
preferowanymi dziedzinami życia dotyczącymi zachowania i rozwoju
własnego języka , zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej
kultury, mniejszości narodowe, w tym romska, winny korzystać z ogólnych
zasad dotyczących wszystkich obywateli w Polsce, czyli m.in. z zasady
równości (art. 32), sprawiedliwości społecznej (art. 2) oraz prawa do
ochrony zdrowia (art. 68), do pracy (art. 66), do własności (art. 21),
do zabezpieczenia społecznego (art. 67), do nauki (art. 70) , do sądów
(art. 77 ust. 2) – jak wszyscy obywatele stanowiący tzw. społeczeństwo
większościowe.
Takie ujęcie mniejszości narodowych i etnicznych w
Konstytucji ma zagwarantować, że władze państwowe nie będą podejmować
działań asymilacyjnych. Artykuł 35 stanowi więc istotną funkcję
gwarancyjną.
Opracował: mgr Stanisław Rydzoń, prawnik Mobilnego Centrum
Przy
pisaniu niniejszego materiału wykorzystano zapisy ustawy z dnia 2
kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997
r. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.) oraz fragmenty Komentarza do
Konstytucji RP pod redakcja Leszka Garlickiego, Warszawa 2003,
Wydawnictwo Sejmowe.
